“Wederom nam Hem de duivel mede op een zeer hogen berg, en toonde Hem al de koninkrijken der wereld.” – Mattheus 4:8
Armand Hammer is de naam van één man (Armand Hammer, 1898 – 1990) en een hiphopduo uit New York, bestaande uit rappers billy woods en ELUCID. Vanaf debuut Race Music tot meest recente plaat Shrines vertikt billy woods volledig tevoorschijn te komen. Op de plaathoes van Race Music is woods de man-met-krant en gaat hij verder op in de achtergrond. ELUCID is de meer zichtbare helft, al gedijt ook hij goed in het ondergrondse.
Tekst: Roelof Schipper
Wie hangt er op de voorkant van Shrines? Een anonieme medewerker van de New York City Police Department, afdeling Emergency Service – oog in oog met een binnenshuis gehouden tijger. De platenhoes is een kruitvat: gevaar aan de binnen- en de buitenkant, en ergens moet het misgaan.
Terugtrekkende beweging
Enter de historische Armand Hammer (1898 – 1990): met de ogen van FBI-directeur J. Edgar Hoover in zijn rug pendelt hij tussen de Verenigde Staten en de Sovjet Unie. Wie het internet afzoekt naar ‘Armand Hammer’ komt nog altijd als eerste uit bij de Amerikaans industrieel en voormalig hoofd van Occidental Petroleum: man met vierkante bril, grijsblauw pak en iets te warme banden met de toenmalige Sovjet Unie.
Met zijn gezicht koppig buiten beeld – ook op WhatsApp blijft het bij audio only – komt billy woods over als iemand die ook te veel ogen in zijn rug voelt. Achttien jaar geleden, tijdens de eerste termijn van George W. Bush, debuteert hij met Camouflage, gevolgd door platen als Known Unknowns en Hiding Places – zijn carrière is een langzame, terugtrekkende beweging.
Stad zonder mensen
In Dordrecht is het half acht en in New York is het half twee; woods is thuis en doet de afwas. Geluid van borden, bestek, verkeer verderop, kittens.
“Het leven hier is behoorlijk saai. New York is een stad zonder mensen, zonder sociaal leven, zonder activiteiten, zonder openbaar vervoer. Ja, het openbaar vervoer is er nog wel, maar je wilt er echt geen gebruik van maken. Elke reden die je zou kunnen hebben om in een stad te gaan wonen, de urban lifestyle, het is er niet meer. Wat ik vandaag heb gedaan? Just working. Ik moet in de middag nog ergens heen. Ik doe nu de afwas, dit interview. Vanmorgen heb ik wat administratie gedaan.”
“Nederland fascineerde me. Het was oud, heel anders dan Londen. Het voelde meer byzantijns, mysterieus.“
“Ik merk niet echt dat de hele corona-situatie wat met m’n creativiteit doet. Zelfs nu vind je je weg wel. Als artiest of creatief persoon houdt de wereld niet op buiten je eigen leefsituatie. In het begin was het echt wel lastig. Tegelijk: er zijn mensen die er veel slechter aan toe zijn. Ik heb in ieder geval nog m’n werk, m’n muziek, m’n projecten.”
woods klinkt wat schor, maar spreekt duidelijk. Hij praat makkelijk, als een man die veel leest, veel heeft gezien, snel heen en weer associeert. Hij is niet altijd makkelijk te volgen, volgt een vraag op met een paragraaf, en komt, soms, met een grote lus weer uit bij het begin van zijn antwoord.
Ik herinner me Nederland
woods: “Ik herinner me Nederland; ik ken Amsterdam, Rotterdam. Ik was acht. We vlogen regelmatig tussen de Verenigde Staten en Zimbabwe – mijn vader komt uit Zimbabwe – en mijn moeder stopte graag in Nederland. Nederland fascineerde me. Het was oud, heel anders dan Londen. Het voelde meer byzantijns, mysterieus. Ik herinner me een hotel; in de lobby speelde ik op een arcademachine – een combinatie van Space Invaders en Pacman. Dat herinner ik me. Soms deden we Londen aan; ik haatte Londen, Heathrow en Gatwick. Maar Schiphol weet ik nog. Dat was heel georganiseerd en klein – hoe oud ben je?”
“Je herinnert je 1988 dus niet meer; ik herinner me de periode van vlak na de Koude Oorlog: 1990 (het jaar van de Duitse hereniging, red), ik herinner me Frankfurt. Als kind voelde Duitsland koud. De mensen waren koud en afstandelijk. En hard. That’s part of being a black person. Soms moet ik mezelf eraan herinneren: Some peoples are assholes. En soms is de concentratie assholes hoog.”
Ik herinner me Zimbabwe
In 2015 spreekt billy woods met het inmiddels ter ziele gegane Tiny Mix Tapes: “Ik keek naar mijn geboortecertificaat en de landen waar mijn ouders zijn geboren. Er stond: ‘moeder uit Brits-West-Indië, vader uit Rhodesië.’ Die landen bestaan niet meer.”
Rhodesië is de geboorteplaats van woods’ vader – voorganger van het huidige Zimbabwe en opvolger van de Britse kolonie van Zuid-Rhodesië. Als politiek vluchteling trekt woods’ vader naar New York, waar hij woods’ moeder leert kennen, ook afkomstig van een Britse kolonie, tegenwoordig Jamaica.
Rond de aanvang van de Republiek – in 1979 – trekt de familie Woods naar inmiddels-Zimbabwe. Ik schiet in herinnering terug naar een kort verblijf in 2003 of 2004. Zimbabwe: geen geld in de geldautomaten, weinig brood in de winkel, mensen op straat, asfalt en stof, de zon.
Woods: “2003, 2004 – Mugabe (president van Zimbabwe van 1987 tot 2017 en covermodel van billy woods ’History Will Absolve Me, red.) was toen nog aan de macht. Dit moet dan tijdens de eerste of tweede financiële crisis van het regime zijn geweest – inflaties. Ik was toen al lang weg – ik vertrok aan het eind van de jaren negentig. Ik ben sindsdien niet meer terug geweest.”
“De Verenigde Staten zullen nooit volledig verdwijnen, daarvoor is en staat er te veel macht en welstand in het spel.”
“Wat ik me herinner? Ik vond het spannend om vanuit Harare terug te gaan naar New York. En ik was verdrietig (woods’ vader overleed eind jaren 90, red). Ik ben er opgegroeid en moest een fijn thuis achter me laten. Ik moest afscheid nemen van mijn vrienden. Dit was voor Facebook, dus ik moest maar hopen in contact te kunnen blijven met m’n vrienden daar. Ik stond op het punt dertien te worden. Aan de andere kant: van binnen voelde ik me Amerikaan. Ik ben er geboren.”
Ik herinner me Amerika I: de gevallen stad
Even eerder, in 1776, schrijven de Thirteen Colonies zich voorgoed het verleden in om plaats te maken voor wat nog steeds de Verenigde Staten van Amerika heet, met als eerste president generaal-opperbevelhebber George Washington. woods kijkt nog eens naar zijn paspoort en vindt de afkomst van zijn ouders alleen nog maar terug in de geschiedenis: history will absolve me. Formosa, Basutoland, Tsjechoslowakije, de Derde Catalaanse Republiek, De Verenigde Staten – hoe lang nog?
woods: “Goede vraag. Het einde van Amerika is misschien al wel aan de gang. Of het is al gebeurd – moeilijk om er iets over te zeggen. Het Russische keizerrijk bestaat in haar oorspronkelijke vorm inmiddels niet meer, maar daarvoor in de plaats is er iets wat op een andere manier opereert maar tegelijk heel veel overeenkomsten heeft met wat er eerst was. Vladimir Putin zal nog steeds als president aan de macht zijn in 2024 en zijn invloed blijven gebruiken in Belarus, Oekraïne, Polen, net als ver voor de tijd van de Sovjet-Unie.”
“Op een bepaalde manier is het eind van de Verenigde Staten al ingezet; of neemt het een andere vorm aan. Over het Romeinse Rijk: dat desintegreerde en is die vorm volledig verdwenen. Het Britse Rijk is ook verdwenen, maar niet op dezelfde manier als het Romeinse Rijk. Op den duur trok het zichzelf naar de bodem van de zee, maar verdween nooit helemaal: het nam een andere vorm aan. De Verenigde Staten zullen nooit volledig verdwijnen, daarvoor is en staat er te veel macht en welstand in het spel.”
Ik herinner me Amerika II: het einde van de apartheidsstaat
Of er al aanwijzingen zijn dat de VS een andere vorm aan het aannemen is? “Aanwijzingen? You never know. Vijfendertig jaar geleden zou je me niet kunnen vertellen dat het in 1990 gedaan zou zijn met Zuid-Afrika als apartheidsstaat. Of neem bijvoorbeeld alle protesten op het Chinese Tiananmenplein (aangehaald op de tweede track van Shrines, ‘Solarium’: “I’m all in the sun, I’m all in the sun / Tiananmen Square, I’m all in the sun”.) Eindelijk zou er iets veranderen. En er zijn dingen veranderd, maar misschien niet op de manier die tijdens de protesten is voorzien.”
“Als we hier een Marxistische samenleving hadden was Trump hoofd van de CCCP.”
“Neemt de Verenigde Staten nu een andere vorm aan? Trump laat in ieder geval iets zien van deze tijd: iets zien van deze tijd: het voortdurend heen-en weer trekken tussen progressief en conservatief. Eb en vloed. Trump, een snake oil salesman, heeft de meest recente conservatieve, nationalistische golf gepakt. En goed ook, met gevoel voor timing. Hij spreekt z’n eigen groep voldoende aan en speelt de andere groep ertegen weg. Meer is het niet”
Ik herinner me Amerika III: Trump, hoofd CCCP
Eén van de vele terugkerende bronnen op Shrines is de Bijbel. De plaat begint met de aanhef “Lord, help me” en eindigt veertien tracks later met ‘The Eucharist’. En ook Trump identificeert zich als christen – de man poseerde nota bene met een op de kop gehouden Bijbel – dan breekt woods in: “TRUMP IS NOT A CHRISTIAN. De Bijbel staat vol van mensen die praten als Trump, die religie gebruiken voor hun eigen doeleinden. Sommige van die mensen waren Jezus’ gezworen vijanden. Zelfs de duivel citeert de Bijbel. Is Trump een christen? Het is een opportunist. Het interesseert hem niets. Als we hier een Marxistische samenleving hadden was Trump hoofd van de CCCP. Als Amerika een theologische vereniging was zou Trump zichzelf nomineren als paus. Hij houdt er geen ideologie op na – behalve het aanzuigen van macht.”
Mattheus 4:8
Een van de passages in de Bijbel waarin de duivel de Bijbel aanhaalt is het Nieuwe Testament, Mattheüs 4:8: “Wederom nam Hem de duivel mede op een zeer hogen berg, en toonde Hem al de koninkrijken der wereld, en hun heerlijkheid.” Dezelfde passage wordt aangehaald in slot-track ‘The Eucharist’: “Followed the devil to the high place, the pinnacle.”
Als ik woods vraag naar zijn favoriete bijbelverhaal – “Oh man” – verwijst hij ook naar deze passage: “Ik herinner het me van scripture class. Ik denk dat het verhaal heette: De Duivel Neemt Jezus Naar Een Hoge Plaats En Verleidt Hem Met Van Alles. Waarom het zo is blijven hangen? Weet ik niet – ik stelde het me zo beeldend voor: een hoge plaats vanwaar je alles kunt zien en je mag alles hebben. En volgens mij nam de duivel later nog een fysieke vorm aan – ik meende een leeuw.”
“Verder zou ik het zo niet weten. Ik zie en begrijp dat de Bijbel een extreem fundamenteel document is voor zoveel mensen, ik zie hoe het de menselijke staat aanspreekt… I’m not a practitioner. Mijn beide ouders zijn opgegroeid in heel religieuze huizen. Het speelde een enorme rol in hun levens. Maar mijn moeder heeft het niet per se willen doorgeven. Ze was daarin vrij, wilde dat ik het voor mezelf zou uitzoeken. Mijn vader was behoorlijk antireligieus – vanwege de politiek ervan.”
En al de koninkrijken
Waar verschijnt de duivel als leeuw? Mogelijk verwijst billy naar (een halve herinnering aan) Petrus 5:8: “Zijt nuchteren, en waakt; want uw tegenpartij, de duivel, gaat om als een briesende leeuw, zoekende, wien hij zou mogen verslinden.”
Daar houdt de figurantenrol van de duivel als hardnekkige tegenstander nog niet op: hij verschijnt als leugenaar op ‘Kanun’ (Race Music), als dagboekhouder op ‘Sudden Death’ (Paraffin) en als vliegende zeis boven de Gevallen Stad (op de hoes van Rome). Waar huist de duivel tegenwoordig? In ‘The Eucharist’ wordt gehint op een gebedshuis: “Burst out that house of worship, that thing flamin’, no amen.”
Als de duivel zich de ene keer voordoet als naar-binnen-gekeerde dagboekhouder, posseur-met-Bijbel en de volgende keer met veel geweld en zonder amen uit, of all places een huis-van-aanbidding, breekt dan is het gevaar werkelijk van alle kanten te verwachten; en ergens moet het misgaan.
Shrines, het nieuwe album van Armand Hammer, is te beluisteren en aan te schaffen op Bandcamp.
