Alsof je een eeuwenoud religieus koor transporteert naar een toekomst vol technologie en artificial intelligence, zo klinkt de muziek van Lyra Pramuk. Er komt geen woord voor op Fountain, haar album dat vorig jaar uitkwam, enkel haar geloopte vocalen, melancholisch maar hoopvol opgebouwd in lagen reverb. Pramuks muziek gaat hand in hand met de elektronische AI-klanken van Holly Herndon, maar ook met Cocteau Twins’ ongrijpbare Elizabeth Fraser en het Cyborg Manifesto van Donna Haraway. Het heeft iets mysterieus, bevrijdends en soms zelfs iets spiritueels.
Tekst: Loulou Kuster
Foto’s: Joseph Kadow
Tijdens Rewire, in de donkere zaal van Paard, verschijnt Lyra Pramuk als een engelachtige gedaante op het podium. Ze voelt zich soms de leider van een religie, vertelde ze al eerder in een interview met Factmag. Ook in Den Haag is dat voelbaar: Pramuk hypnotiseert haar publiek op prachtige wijze met haar vocalen en losjes opzwepende dansbewegingen. Toch ziet ze zichzelf niet als een religieus persoon, schrijft ze een paar weken later in een mailwisseling met Front. Integendeel: “Ik maak geen deel uit van een georganiseerd religieus instituut, dus ik kan mezelf in die zin niet religieus noemen. Maar ik ben wel geïnspireerd geraakt door verschillende aspecten van spiritualiteit in religie, zoals sommige rituelen. Ik ben spiritueel, maar op een genuanceerde manier met elementen van modern en wetenschappelijk denken. Ik zie mijn optredens wel als een spiritueel orgaan, of als een ritueel, voor mijzelf en voor anderen, als ze dat zouden willen.”
Haar vorig jaar verschenen Fountain, een referentie naar de vertaling van haar Tsjechische achternaam, documenteert niet alleen het idee van spiritualiteit op Pramuks eigen wijze. Het legt ook haar idee over rituelen en de kracht van eeuwenoude volksmuziek vast. Voor Pramuk is het een weg om te communiceren met andere generaties; om de verhalen van de huidige generatie te vertellen, maar ook om te luisteren naar wat eeuwenoude generaties te zeggen hebben. “Folk gaat recht naar de kern van muziek in de menselijke cultuur. Als je kijkt naar muziek zoals het was voor het bestaan van de muziekindustrie en het niet als iets commercieels beschouwt, zoals dat nu vaak gedaan wordt, wat is dan de kern van muziek maken? Het gaat om het verbinden van mensen; het overbruggen van grenzen, het vertellen van onze verhalen en het verbinden met het grote onbekende dat ons omringt.”
Het zaadje voor Pramuks futuristische benadering van folkmuziek wordt in haar jeugd gepland. Ze groeit op in het kleine stadje Hollidaysburg in Pennsylvania. Haar oma is de pianist en dirigent van het plaatselijke kerkkoor, dus zingt Pramuk al vanaf haar vijfde in koren. Maar naarmate ze ouder wordt, begint ze meer en meer haar seksualiteit en genderidentiteit te onderzoeken. Het internet is voor Pramuk een toevluchtsoord: ze vindt haar weg in de community van online videogames waar ze met verschillende avatars en kostuums meer en meer zicht krijgt op de mogelijkheden van een fluïde identiteit. Haar muzikaliteit ontwikkelt Pramuk verder als ze wordt aangenomen op Eastman School of Music in New York. Met haar stevige basis in klassieke (kerk)muziek, leert ze breken met de traditionele vormen van klassieke muziek en herinterpreteert Pramuk die weer op haar eigen manier.
Of je nou in een koor zingt of op een rave staat, het gaat om het vinden van die trance
In 2013 verhuist de net afgestudeerde Pramuk naar Berlijn, waar ze kennis maakt met de wereld van extatische raves en clubcultuur. Daar legt ze algauw de link tussen het zingen in een koor en het volledig opgaan in een rave. “Of je nou in een koor zingt of op een rave staat, het gaat om het vinden van die trance. Volgens mij is het doel om je kwetsbaar genoeg op te stellen om zo je ego achter je te laten en de energie van je adem en je fysieke lichaam te laten samensmelten tot een genetwerkt en gecoördineerd patroon van expressieve beweging, van zang, van dans of een bepaald ritueel. Weet je wat de schrijver Anaïs Nin zei? Muziek smelt alle losse delen van ons lichaam samen.”
Het loslaten van dat ego en vooral het volledig opgaan in de muziek, kan een helende werking hebben. In een wereld vol ongelijkheid en duisternis is het volgens Pramuk belangrijk om te leren van muziek en daarmee muziek je te laten helen. “De wereld waarin we leven is inhumaan en donker, we moeten elke dag tragisch nieuws verwerken over hoe iedereen constant met elkaar overhoop ligt. Het leven is een groot trauma en leven in deze maatschappij is ultra-traumatisch. Als we heel diep in onszelf kijken, onderdrukken we pijnen en verbergen we waarheden, alleen maar om te overleven. Die pijnen en waarheden opgraven door muziek, ze blootleggen en genezen, dat is het ultieme geschenk.”
