Toen het leven vorige maand abrupt tot stilstand kwam, bracht Laura Marling haar nieuwe album Song For Our Daughter uit. Een intieme plaat is het, waarop Marling moederlijk advies geeft aan een dochter die ze vooralsnog niet heeft, maar zich ook richt tot jonge vrouwen in het algemeen. Kort na haar dertigste verjaardag kijkt ze terug op haar eigen jeugd, die zich grotendeels binnen de muziekindustrie afspeelde, en groeit ze de trauma’s daaruit definitief voorbij. “Hoe ouder ik word, hoe comfortabeler ik me voel.”
Tekst: Dirk Baart
Foto’s: Justin Tyler Close
Er gaat een aanstekelijke rust uit van Laura Marling. Ze praat zacht en weegt ieder woord op haar tong. Haar antwoorden zijn niet per se lang; ze zegt niet graag meer dan noodzakelijk is. Maar ze bestaan wel uit volzinnen zoals je ze in spreektaal amper tegenkomt. Soms kapt ze zichzelf af, als ze het halverwege zo’n zin niet met zichzelf eens blijkt te zijn of een nuance in wil bouwen. Dan begint ze gewoon opnieuw en probeert ze haar gedachte nog net wat scherper te verwoorden. Aan ieder antwoord dat Marling geeft is af te leiden dat ze niet zomaar iets zegt, maar ook dat ze niet meent de waarheid in pacht te hebben. Hoe vaak ze ook over een bepaald onderwerp heeft nagedacht, ze pretendeert niet ooit klaar te zijn met na te denken over dat onderwerp. I think, zegt ze vaak. Maybe, ook. In een gesprek met Laura Marling ligt veel open en weinig vast.
Die kalmte – in de hand gewerkt door een totale afwezigheid van arrogantie en pretentie – vormt de rode draad van Marlings leven, zeker sinds ze drie jaar geleden na een periode in Los Angeles terug naar Londen verhuisde. Natuurlijk zal ze altijd inspiratie blijven putten uit Amerikaanse country en folk uit de sixties en seventies, maar haar ‘affaire’ met de Verenigde Staten is voorbij. Marling begeeft zich niet meer tussen acteurs en actrices, maar woont samen met haar vriend en oudere zus in een rustige buurt in het noorden van de Britse hoofdstad. Een andere zus en haar nicht wonen een straat verderop. “Ik ben mijn leven hier opnieuw begonnen”, vertelt ze. “Ik ben dichtbij de mensen van wie ik hou en heb het gevoel dat ik weer onderdeel uitmaak van een gemeenschap. Ik heb het gevoel dat ik meer geaard ben.” Het leven van Laura Marling ziet er tijdens de lockdown dan ook niet erg anders uit dan normaal. Ze staat vroeg op en maakt elke dag een wandeling, een gewoonte die ze ook in autostad Los Angeles volhield. Dan luistert ze naar volledige albums; het liefst naar Big Thiefs laatste, of naar Roberta Flacks First Take. Muziek maken doet ze gewoon in haar kelder, in de thuisstudio waar ze Song For Our Daughter schreef en opnam.
Marlings evenwichtigheid neemt op dat album ontroerende vormen aan. Zelfs als ze over de meest complexe gevoelens zingt, of haar eigen trauma’s uitbeeldt aan de hand van levendige personages, bewaart ze de rust. Ook muzikaal gezien: waar Marling zich op eerdere albums nog wel eens liet meevoeren door haar emoties, beperkt ze zich op Song For Our Daughter tot sobere folkliedjes met hier en daar een smaakvol strijkarrangement. Marling is niet luchthartig en wekt niet de indruk dat ooit te zullen worden, maar Song For Our Daughter klinkt wel degelijk hoopvol. “Dat het me lukt om dat zo te houden, heeft voor een deel te maken met een heleboel therapie”, lacht Marling. “Verder denk ik dat ik – net als veel andere mensen – door een periode van woede ben gegaan. Woede domineerde mijn leven toen ik midden twintig was en het heeft me nergens gebracht. Nou ja, dat is natuurlijk niet waar; het heeft wel degelijk een functie. Maar ik denk dat ik me inmiddels heb gerealiseerd dat je ook op een bedachtzame manier om komt gaan met moeilijke dingen. Dat had ik een paar jaar geleden nog niet van mezelf kunnen zeggen, geloof ik.”
Die volwassen benadering heeft vanzelfsprekend te maken met de verjaardagen die Laura Marling vierde sinds ze debuteerde met Alas, I Cannot Swim (2008). Door de jaren heen nam Marling stukje bij beetje afscheid van de notie dat de wereld om haar draaide, de illusie die je jezelf voor kunt houden als tiener en twintiger. Niet dat ze er met dedain over spreekt, hoor. Ze ziet juist in dat zulk naïef narcisme een essentieel onderdeel van jong zijn vormt. “Maar het loslaten van dat idee is een vorm van groeipijn, denk ik. Vroeg of laat realiseren alle mensen zich dat ze niet bijzonder zijn, al proberen mensen die illusie soms langer in stand te houden dan ze zouden moeten. Sinds ik die notie opgegeven heb, besef ik meer hoeveel bijzondere interacties er voortdurend plaatsvinden om me heen. Dat passie kan ontstaan en kan verdwijnen zonder ooit uitgedrukt te worden, en dat dat kan gebeuren op de meest alledaagse plekken.” Het is een grote bron van inspiratie voor haar verhalende teksten, vertelt ze, voor ze verwijst naar Conversations With Friends (2017) en Normal People (2018), de veelgeprezen boeken van de jonge Ierse schrijfster Sally Rooney. “Zij is de meesteres van het mondaine, van de onbeduidende situatie met bijzonder emotionele ondertonen.”
Het verstrijken van de tijd heeft er niet alleen voor gezorgd dat Laura Marling wijzer geworden is. Wijs, dat was Marling immers ook al toen ze op zeventienjarige leeftijd doorbrak: haar poëtische liedjes zaten altijd al vol met gelaagde personages. Ze waren niet alleen held of slachtoffer, maar zweefden daar ergens tussenin. De piepjonge zangeres viel op in de Londense folkwereld, die ook Noah and the Whale en Mumford & Sons – destijds Marlings begeleidingsband – voortbracht. Vaak werd ze beschreven als wise beyond her years. Maar, zo vroeg Pitchforks Joshua Love zich al af in zijn recensie van Alas I Cannot Swim: ‘What happens when the years catch up?’ Nu geeft Laura Marling het antwoord op die vraag. De jaren hebben haar niet alleen wijzer gemaakt dan ze al was. Ze hebben er ook voor gezorgd dat ze meer heeft om haar wijsheid op toe te passen. “Hoe ouder ik word, hoe comfortabeler ik me voel, en hoe nauwer ik me met mijn verleden verbonden voel.”
“Passie kan ontstaan en kan verdwijnen zonder ooit uitgedrukt te worden, en dat dat kan gebeuren op de meest alledaagse plekken.”
Met Song For Our Daughter richt Marling zich dan ook niet uitsluitend op de dochter die ze (nog) niet heeft, maar ook tot een jongere versie van zichzelf, een jonge vrouw die weliswaar niet lang geleden opgroeide, maar wel in een tijd dat de positie van vrouwen in de (muziek)wereld anders was dan nu. “Ik denk dat de culturele veranderingen van de afgelopen jaren ervoor hebben gezorgd dat ik terug ben gaan kijken op die tijd. Ik realiseerde me dat ik veel hooi op mijn vork had en al vroeg met veel lastige dingen om moest leren gaan. Op een of andere wonderbaarlijke manier is dat me gelukt zonder al te grote kleerscheuren op te lopen, zonder in een hokje geduwd te worden en zonder tegen andere vrouwen te worden opgezet. Op Song For Our Daughter staan lessen die ik mijn jongere zelf graag zou willen leren, maar het album bewijst ook dat je op eigen kracht door je trauma’s heen kunt slaan en je daardoor kunt ontwikkelen.”
Marling raakt daarmee aan een van de belangrijkste thema’s van Song For Our Daughter: trauma, vooral het verwerken daarvan. Hoewel Marling zoals altijd haar afstand bewaart, zorgt het ervoor dat ze Song For Our Daughter als een bijzonder persoonlijk album beschouwt. “Dit album is meer een stukje van mij dan mijn voorgaande albums, denk ik, omdat het voor mij de triomf over trauma vertegenwoordigt”, vertelt Marling. Vooral afsluiter ‘For You’, een veredelde demo die Marling samen met haar partner schreef, staat in het teken van die overwinning. Het nummer is een soort hoopvolle epiloog van de plaat, die eigenlijk eindigt met het bitterzoete ‘Hope We Meet Again’. Drie dagen voor de plaat uitkwam gooide Marling de tracklist om, en belandde ‘For You’ aan het slot. “Het paste eigenlijk niet binnen het narratief van de plaat, maar ik wilde toch dat het een plek op het album kreeg”, legt ze uit. “Omdat ik in dat nummer zeg: ‘Liefde is mijn triomf over trauma.’”
Marling, die momenteel een masteropleiding in psychoanalyse volgt, realiseert zich meer en meer dat de dingen die ze vanuit haar onderbewustzijn schrijft vaak voorlopen op de emoties die ze bewust ervaart. “Ik was met name geïnteresseerd in de manier waarop trauma voor een tijdje mijn creativiteit heeft beïnvloed, met name in mijn twintiger jaren. Dat heeft voor mij nog duidelijker gemaakt waarom we vrouwen die getraumatiseerd zijn moeten steunen, met name in de culturele wereld. Trauma treedt grenzen met de voeten waarvan je misschien niet eens wist dat ze bestonden. Daardoor voel je je voortdurend op je hoede, omdat je niet wilt dat het opnieuw gebeurt. Trauma tast je onschuld aan, en dat is waar creativiteit uit voortkomt. De manier waarop vrouwen zo worden verhinderd om zichzelf uit te drukken is erg subtiel en verraderlijk.”
Het idee om haar album op te dragen aan een fictieve dochter leidde Marling af uit Letter to My Daughter, een essaybundel dat de Amerikaanse schrijfster Maya Angelou in 2009 aan háár denkbeeldige nageslacht richtte. In dat boek beschrijft Angelou gebeurtenissen uit haar leven en onderzoekt ze de manier waarop die hebben bijgedragen aan haar eigen gedrag. Angelou vertelt onder meer hoe ze op haar achtste werd aangerand door de toenmalige vriend van haar moeder. De man werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van één dag, maar werd vier dagen na zijn vrijlating vermoord, naar waarschijnlijkheid door Angelou’s ooms. “Ze heeft haar hele leven met een schuldgevoel geleefd”, legt Marling uit. “Ze voelde zich verantwoordelijk voor de dood van iemand die een jong meisje iets totaal ongepasts had aangedaan. Ik denk dat dat een heel modern probleem is: vrouwen hebben vaak het gevoel dat ze zich stil moeten houden in de patriarchie, omdat ze geen schade willen aanrichten aan andermans leven.”
Dat gevoel – de angst om iemand te kwetsen van wie voorkomen moet worden dat hij zich opnieuw vergrijpt – bezingt Marling op ‘Only The Strong’, met zijn eenvoudige gitaarlijn en amper hoorbare drums een van de hoogtepunten van Song For Our Daughter. Het nummer laat zich lezen als het verhaal van een vrouw die een slechte relatie verbreekt, maar ook als dat van een vrouw die zich ervan overtuigd voor zichzelf te kiezen en zich uit te spreken. ‘Love is a sickness cured by time, bruises all end up benign’, zingt ze. En: ‘I won’t write a woman with a man on my mind. Hope that didn’t sound too unkind.’ In de titeltrack refereert ze aan Lucretia, een slachtoffer van seksueel geweld uit de Romeinse geschiedenis dat pas werd geloofd nadat ze zelfmoord had gepleegd.
‘Lately I’ve been thinking about our daughter growing old
All of the bullshit that she might be told
There’s blood on the floor
Maybe now you’ll believe her for sure’
Toch is Song For Our Daughter niet Marlings waarschuwing aan het adres van de nieuwe generatie. Het is een wijze raad, maar ook een liefdevolle ode aan de tieners en twintigers van nu, die zich hebben laten inspireren door de MeToo-beweging en niet bang zijn om hun ervaringen te delen. Marling spreekt vol lof – en zelfs een vorm van trots – over het zelfvertrouwen van Phoebe Bridgers en de manier waarop ze zich vorig jaar samen met andere vrouwen uitsprak over het ongepaste gedrag van collega-muzikant Ryan Adams. En over Billie Eilish, die vorig jaar de Duitse afdeling van lifestylemagazine Nylon ter verantwoording riep toen het blad haar afbeeldde als naakte cyborg. “Ik vond het geweldig om te zien hoe ze de controle over haar eigen narratief terug eiste. Het idee dat mensen controle hebben over hun eigen narratief vind ik erg inspirerend. Dan gaat het me niet alleen om vrouwen, al hebben vrouwen die controle historisch gezien niet gehad.”
Als Laura Marling het heeft over gelijkheid tussen mannen en vrouwen, dan heeft ze het graag over vrijheid. Over de vrijheid om je eigen verhaal vorm te geven en niet alleen maar het canvas van een ander te zijn. “Ik heb een erg geprivilegieerde positie, maar mijn vrijheid wordt nog steeds geremd op een manier die met mijn geslacht te maken heeft”, vertelt ze. “Ik heb vaak de ervaring gehad dat ik als vrouw degene was die alle emoties moest verwoorden in een bepaalde relatie, of dat nou een persoonlijke of een professionele relatie was. Als je dat moet doen, verlies je tijdelijk de mogelijkheid om je eigen emoties écht te voelen. We moeten ons afvragen wat voor gevolgen dat heeft voor vrouwen en of we jonge mannen wel genoeg leren om zich uit te drukken op een manier die niet alleen goed voor hen is, maar voor iedereen.”
“Het idee dat mensen controle hebben over hun eigen narratief vind ik erg inspirerend.”
Marling stelt vergelijkbare vragen in ‘Alexandra’, de opener van Song For Our Daughter die verwijst naar ‘Alexandra Leaving’ van Leonard Cohen, net als Tom Waits, Joni Mitchell en Neil Young een van Marlings voorbeelden. In dat nummer beschrijft Cohen hoe Alexandra een man verlaat en de deur achter zich dichttrekt. Bijna twintig jaar nadat het nummer verscheen vraagt Marling zich af hoe het verder is gegaan met het personage. ‘What became of Alexandra? Did she make it through?’, zingt ze. ‘Where did Alexandra go? What did Alexandra know?’ “Ik vroeg me af hoe je het overleeft om een muze te zijn. Hoe overleef je die passie? Hoe overtuig je jezelf ervan dat je het recht hebt om te leven zoals je bent, niet zoals iemand anders je ziet? Hoe meer er op je geprojecteerd wordt, hoe meer je het gevoel hebt dat je sterft, want je wordt niet daadwerkelijk gezien. Dat kan een heel pijnlijke ervaring zijn. Daarom wilde ik nadenken over wie Alexandra eigenlijk was, zonder dat helemaal zelf in te vullen.”
Vrijheid is ook het thema van ‘Fortune’, een kabbelende ballade die bij elke luisterbeurt voor kippenvel zorgt. ‘Oh my, fortunes can change’, zingt Marling in dat lied, waarmee ze zowel doelt op fortuin als het synoniem van geluk als op een fortuin in de financiële zin van het woord. Ze baseerde het nummer op haar eigen moeder, die een pot op de vaatwasser had staan waar ze jarenlang haar wisselgeld in wierp. Een running away fund was het. Marlings oma had er ook een, net als veel vrouwen in Engeland een beetje geld opzij zetten voor het geval ze hun leven ooit om moeten of willen gooien. “Een paar jaar geleden realiseerde ik me hoe grappig en treurig dat is, het idee dat je telkens een paar pond spaart omdat je dan ooit aan een nieuw leven kunt beginnen”, lacht Marling. “Maar het is wel tekenend voor de behoefte die vrouwen hebben aan vrijheid, of zelfs aan het gevoel van vrijheid. Die leeft nog sterk voort in de vrouwen van nu.”
Song For Our Daughter is uit via Chrysalis Records. Laura Marling zou op 17 mei in het Zonnehuis in Amsterdam hebben gespeeld. Of de show naar een nieuwe datum wordt verplaatst, is nog niet bekend.
