Met tweede album Ants From Up There liet Black Country, New Road het label van Britse postpunkband dit jaar definitief achter zich. De band verbreedde zijn horizon tot die een theatrale samenkomst van postrock, minimal music, jazz, indie en emo kon bevatten. Maar hoe mooi de muziek op de plaat ook is, hij zal voor altijd verbonden blijven met het plotselinge vertrek van zanger Isaac Wood. Dirk Baart beschrijft een band voor wie verandering desondanks de kern van zijn bestaan vormt en spreekt bandleden Tyler Hyde en Lewis Evans.
Tekst: Dirk Baart
Times Change
Samen met zo’n 35.000 Britten staan we – F. en ik – in Heaton Park, ongeveer tien kilometer buiten het centrum van Manchester. Er staat een reuzenrad en een rij bij de Dixi’s. Verderop koopt men voor te veel geld een kleffe burger, een niet onaardige burrito of een plastic beker bier, vanzelfsprekend in Brits formaat. Het is 10 september 2021. In Nederland zijn concerten nog uit den boze, in Groot-Brittannië zijn de meeste coronamaatregelen al een paar maanden afgeschaft. Working Men’s Club uit het nabijgelegen Todmorden en het Londense Hot Chip hebben al gespeeld, maar rond de klok van negen treedt het hoofdprogramma van de avond aan: New Order. Twee uur lang verkent de groep alle hoeken van zijn grootse repertoire, van ‘Your Silent Face’ (Power, Corruption and Lies, 1983) tot ‘Regret’ (Republic, 1993) en ‘Plastic’ (Music Complete, 2015). Met name het vroegere werk behoort hoorbaar tot de fundamenten waarop beide voorprogramma’s hebben voortgebouwd.
Het is een avond waarin tijd moeilijk te vatten is. De band die binnen mijn bescheiden belevingswereld zo’n beetje de belangrijkste stempels op de muziekgeschiedenis zette, blijkt in het jaar 2021 gewoon nog te bestaan (zij het zonder medeoprichter Peter Hook) en deelt het podium met muzikanten die jonger zijn dan ikzelf. Tegelijkertijd zijn de lockdowns die eeuwigheden leken te duren – en die bij terugkomst in Nederland gedurende het najaar weer de kop op zouden steken – plotseling vergeten. De wereld staat weer stil op de manier waarop die ‘vroeger’ stil kon staan, bij een concert waarvan je tevergeefs probeerde iedere milliseconde in je op te nemen om ‘m vervolgens nooit meer te vergeten.
Ook voor New Order vormt de show een bijzonder moment. Voor het eerst in vier jaar tijd speelt de band een show in zijn thuisstad. De groep opent met een instrumentale versie van ‘Times Change’, een sinistere track van Republic. Op een groot scherm zijn oude beelden van Manchester te zien. Beelden van een stad die niet meer bestaat, van mensen die het tijdelijke allang voor het eeuwige hebben verruild.
Time To Pretend
Drie dagen eerder. Londen zindert na van een hete zomerdag. Black Country, New Road speelt in The Lexington, een knusse pub op een steenworp van het King’s Cross met een concertzaaltje op zijn eerste verdieping. Het zevental heeft in de voorgaande jaren naam gemaakt als een van de exponenten van de recente postpunkrevival. Op 18 januari 2019 bracht de band zijn debuutsingle ‘Athen’s, France’ uit via Speedy Wunderground, het inmiddels gerenommeerde label van producer Dan Carey. In ruim zes minuten combineert het nummer puntige postpunk-met-praatzang met klezmer-achtige viool- en saxofoonpartijen en een bombastische climax. Samen met tweede single ‘Sunglasses’ bepaalt ‘Athen’s, France’ de richting van debuutalbum For the first time, dat bijna twee jaar later verschijnt. Het is een intense plaat die het zweet op de rug van de luisteraar zet, grotendeels ontwikkeld tijdens de bewierookte liveshows van de band.
Toch is er dan al iets geks aan de hand met Black Country, New Road. Iets dat erop duidt wat we te maken hebben met een band die voortdurend in beweging is. Zo staan ‘Athen’s France’ en ‘Sunglasses’ niet in de geprezen single-versie op het album, maar in nieuwe varianten, met nét andere teksten en arrangementen. En dan is er nog het wonderlijke ‘Track X’, dat het album vlak voor zijn einde openbreekt met een melancholisch, minimal music-achtig rustpunt. Kort na de release van For the first time brengt de band een akoestische versie van het nummer uit, ‘Track X (The Guest)’, verwijzend naar het solopseudoniem van zanger Isaac Wood. Als Black Country, New Road een optreden streamt ter ere van de albumrelease, is ‘Track X’ het enige nummer van de plaat dat voorbij komt. Het album vormt de definitieve vorm van de liedjes, niet het beginpunt van hun bestaan.
Ook in The Lexington, een halfjaar na de verschijningsdatum van For the first time, bestaat meer dan de helft van de set uit nieuw materiaal. Als een overenthousiaste fan maar blijft vragen om ‘Sunglasses’, wordt die door violist Georgia Ellery vriendelijk doch dringend verzocht zijn mond te houden. “Shut up”, sneert ze, met sterk Brits accent. Nee, in de luwte van de pandemie, geïsoleerd van lofbetuigingen en verwachtingen van buitenaf, heeft de band zich al lang verder ontwikkeld. ‘Sunglasses’ verdwijnt in de achteruitkijkspiegels, de levenscyclus van nieuwe liedjes is begonnen. De hoekige postpunk is verruild voor meeslepende indie en postrock, de sardonische spraakzang voor doorvoelde uithalen. De band opent zelfs met een theatrale cover van MGMT’s ‘Time To Pretend’. In de handen van Black Country, New Road wordt het nummer een ware tranentrekker en dringt de grimmige tekst die het nummer altijd al had eigenlijk pas goed en wel door. De uitvoering eindigt uiteindelijk samen met twee ABBA-covers en een Adele-cover op de Never Again EP. Verder horen de tweehonderd gelukkigen in The Lexington een chaotisch zeemanslied, een uitgesponnen, Beach Boys-eske ballade en de epische slowburner ‘Basketball Shoes’, dan al uitgegroeid tot publieksfavoriet onder de fanatieke liefhebbers die zich verenigen in online gemeenschappen op Facebook en Discord.
De sfeer is euforisch in zijn intimiteit: het privilege om in zo’n kleine ruimte mee te mogen kijken en luisteren naar nieuw materiaal van een groep die zichtbaar onafscheidelijk is, schept een onuitgesproken groepsgevoel onder mensen die elkaar nog nooit hebben ontmoet. Dat de pinautomaat van The Lexington onze Nederlandse bankpassen niet accepteert, mag de pret niet drukken. We zijn voldaan.
The Place Where He Inserted The Blade
Het duurt maar een maand voor het chaotische zeemanslied een naam krijgt. Op 12 oktober 2021 verschijnt ‘Chaos Space Marine’ als eerste single van Ants From Up There, het tweede album van Black Country, New Road. De plaat verschijnt uiteindelijk slechts 364 dagen na For the first time, op 4 februari 2022, maar laat – zoals de show in The Lexington al deed vermoeden – een geheel veranderde band zien. Er gaat een rust van het album uit, wellicht te wijten aan het feit dat de band Ants From Up There opnam op het Zuid-Engelse Isle of Wight, in een tot studio verbouwd kerkje. De plaat staat vol gelaagde liedjes waarin stemmige passages ervoor zorgen dat de bombastische momenten van nummers als ‘Concorde’, ‘Good Will Hunting’ en ‘Basketball Shoes’ snoeihard binnenkomen. De nieuw gevonden aandacht voor die contrastwerking is naar verluidt een gevolg van een gezamenlijke tour met de Londense slowcoreband Deathcrash. De nummers ontvouwen zich vaak stukje bij beetje tot ze zes, negen of zelfs twaalf minuten per stuk duren, maar voelen nooit te lang. Ze bevatten genoeg motiefjes en partijen om bij iedere luisterbeurt iets nieuws te ontdekken, maar voelen nooit gekunsteld. Het is het geluid van begaafde muzikanten die alles kunnen spelen wat ze maar willen, maar ook van zeven vrienden in het begin van hun twintigerjaren die samen plezier maken en steeds beter worden in het volgen van hun muzikale interesses.
Waar de band – nog altijd in de bloei van zijn jeugd – For the first time omschreef als een “collection of songs from when we were younger”, is Ants From Up There overduidelijk een album dat uit één blok steen gehouwen is. “Het begon allemaal met ‘Basketball Shoes’”, vertelt saxofonist Lewis Evans. Samen met bassist Tyler Hyde geeft hij een paar weken voor de albumrelease vol enthousiasme tekst en uitleg. Het is een interessante ervaring om ze te spreken, een paar maanden na de show in The Lexington, zo’n beetje de bijzonderste show die ik ooit bijgewoond heb. Mijn gesprekspartners zijn verantwoordelijk voor muziek die me de afgelopen jaren als geen ander heeft geraakt, maar ze zijn ook gewoon twee mensen van mijn leeftijd die zich waarschijnlijk om min of meer dezelfde dingen (te) druk maken. “Dat zal in 2019 geweest zijn”, vervolgt Evans. “Toen besloten we een beetje deze kant op te gaan. Andere liedjes begonnen zich zo rond de eerste lockdown te vormen. Het was belangrijk voor ons om meer toegankelijke muziek te maken. Vroeger dachten we nog weleens dat iets goed was als het maar experimenteel was. We luisteren ook helemaal niet naar experimentele muziek eigenlijk. De afgelopen tijd eerder naar Arcade Fire en postrock. O, en ‘Snow Globes’ is geïnspireerd door een jazzliedje, ‘Silence’ van Charlie Haden. Het begint met één trompetmelodie die keer op keer herhaald wordt, tot er langzaam maar zeker meer instrumenten bij komen.”
Evans speelde ‘Silence’ ooit met een ensemble op de Guildhall School of Music & Drama, het Londense conservatorium waar hij studeerde, net als Ellery en toetsenist May Kershaw, die op grote delen van Ants From Up There haar synthesizer voor een piano verruilt. Het is die achtergrond die ervoor zorgt dat in vrijwel ieder nummer momenten van virtuositeit terug te vinden zijn. Toch is het juist het contrast met de bandleden die geen conservatoriumopleiding genoten die Black Country, New Road interessant houdt. Het zorgt ervoor dat de band niet doorslaat in tierelantijntjes, maar muziek maakt die ondanks zijn gelaagdheid altijd menselijk blijft aanvoelen. “Een band vol mensen die op het conservatorium hebben gezeten zou rubbish zijn”, stemt Evans in. “Toen we de eerste plaat opnamen, waren het alleen de mensen van het conservatorium die moeilijk deden over hun takes. Niemand anders kon horen wat er mis was. Dat wilde ik niet nog een keer. Toen we Ants From Up There gingen opnemen, besloot ik: mensen doen het maar met mijn saxofoonspel zoals het is. De mensen die niet naar het conservatorium zijn geweest, zijn daar heel behulpzaam in. Die zeggen gewoon: je denkt toch niet dat we een take gaan nemen waarin jij misschien íetsje mooier speelt, maar wij allemaal shit zijn?” Toch wijst Hyde ook op de voordelen van de achtergrond van Evans & co.: “Het maakt onze communicatie veel sneller en heeft ons allemaal meer inzicht bijgebracht op het gebied van muziektheorie. Als ik soms niet weet hoe ik Luke uit moet leggen wat ik wil dat hij speelt, kan May of Lewis dat voor me doen en komen we samen sneller bij de oplossing.”
Wie Ants From Up There beluistert, hoort het eigenlijk al, maar de manier waarop Hyde en Evans hun creatieve proces omschrijven bevestigt hoe belangrijk de onderlinge communicatie is voor de muziek die Black Country, New Road maakt. Al die verschillende inspiratiebronnen en instrumentale laagjes moeten precies op elkaar passen, als het even kan zonder dat daarvoor compromissen gesloten moeten worden. “We zijn democratisch op het bizarre af”, lacht Evans. “Iedereen moet tevreden zijn voor we verder gaan. Als je niet tevreden bent, moet je met een oplossing komen. Als je oplossing dan beter is, dan gaan we daarmee door. En anders niet. Iedereen moet daarvan overtuigd zijn. We hebben daar nog nooit ruzie over gehad. Natuurlijk moet je af en toe bij elkaar inchecken, want we hebben mensen in de band die over het algemeen wat stiller zijn dan anderen. Maar verder is het een onuitgesproken werkwijze. We hebben het er alleen over in interviews.”
“We hebben het album live opgenomen omdat we als individuen eigenlijk niet bestaan in deze band”, vult Hyde aan. “Al onze partijen hangen zo nauw samen met die van anderen dat je heel goed contact moet houden met elkaar om te bepalen wat je gaat doen.” Op Ants From Up There is dat contact tussen de zeven leden van Black Country, New Road er voortdurend. Niet voor niets vergeleek Isaac Wood het golvende ‘Bread Song’ al eens met een deel uit Steve Reichs iconische minimal music-compositie Music For 18 Musicians. In een deel van dat stuk wordt de maat niet bepaald door vooraf bepaalde maatsoorten, maar simpelweg door de ademduur van de klarinettist. “I wanted to try that with the whole band”, vertelde Wood bij de release van ‘Bread Song, “where we don’t look at each other, we don’t make too many cues, we just try and play without time – but together.”
Concorde
Vier dagen voor Ants From Up There verschijnt, maakt Isaac Wood bekend dat hij Black Country, New Road verlaat. De keuze is al een tijd in de maak geweest, maar een goed moment voor slecht nieuws is er nu eenmaal niet. Hij is bang en verdrietig schrijft hij, te bang en te verdrietig om op een podium te staan en de liedjes te spelen die hij met zijn bandgenoten heeft gemaakt. Ten tijde van het interview was het nieuws nog niet bekend, al waren de bandleden vanzelfsprekend al langere tijd op de hoogte. En met terugwerkende kracht lijkt het haast alsof Hyde tegen het eind van het gesprek een voorschot neemt op de bom waarvan ze weet dat die op barsten staat. “Het belangrijkste is uiteindelijk dat vriendschap voor de muziek komt. Zo hebben we het altijd gezien. We waren eerst vrienden, daarna pas bandgenoten.”
Woods vertrek zorgt er niet alleen voor dat interviews plotsklaps achterhaald worden, maar vooral dat Ants From Up There een compleet andere luistervaring wordt. Een plaat die tot voor kort (alleen) leek te gaan over een moeizame langeafstandsrelatie, klinkt nu (ook) als een even prachtige als pijnlijke aankondiging van een onafwendbaar afscheid. Het is de verdienste van Woods dubbelzinnige teksten, die op Ants From Up There vol zitten met terugkerende frasen. Zijn zinnen woord voor woord ontleden schiet zijn doel voorbij, maar de belangrijke rol die op Ants From Up There is weggelegd voor de Concorde valt op. Het passagiersvliegtuig dat in 1969 voortkwam uit een moeizame samenwerking tussen de Britse en Franse regeringen, geeft naam aan een van de mooiste nummers van het album, staat afgebeeld op de hoes en lijkt in Woods teksten haast symbool te staan voor de band. De band die aan de ene kant een hobbyproject van vrienden is, maar die ook steeds meer verwachtingen van buitenaf met zich meebrengt. De band die – net als de Concorde – supersonisch lijkt te zijn, zo snel lijkt te veranderen dat het geluid hen amper bij kan houden. De band die een concorde (letterlijk: een eendracht) vormt, maar die niet – zoals op de hoes van Ants From Up There – voor altijd in perfecte staat in een plastic zakje kan worden bewaard. Immers, Times Change.
Zo voelt het alsof het tijdperk van Ants From Up There al afgesloten is voor het goed en wel begonnen was. Er is louter begrip voor de dappere keuze die Wood heeft gemaakt, maar de vraag ‘hoe nu verder’ ligt ook op de lippen van iedereen die Black Country, New Road een warm hart toedraagt. Juist omdat een band die een plaat als Ants From Up There maakt het verdient om een lange, vruchtbare carrière tegemoet te gaan.
Een pessimist zou kunnen beargumenteren dat Black Country, New Road zich in een moeilijke situatie bevindt. Als er een band was die meer bleek dan de som van zijn delen, dan was het Black Country, New Road wel. En toch biedt Ants From Up There ook hoop dat de overgebleven delen nieuwe connecties zullen bouwen, dat de weg voor Black Country, New Road nu nog meer open ligt dan voorheen, zoals-ie dat voor de overgebleven leden van New Order lag na de tragische dood van Ian Curtis in 1980, om hun duistere postpunk achter zich te laten en onbeholpen doch bij vlagen euforisch te gaan experimenteren met elektronica. Met als belangrijke verschillen vanzelfsprekend dat Wood goddank zijn mentale gezondheid boven alles heeft gesteld, én dat Black Country, New Road toch al niet van plan was om de ingeslagen weg voor altijd te blijven volgen. Of Wood nou in de band was gebleven of niet, de volgende plaat van Black Country, New Road was tóch volslagen anders geworden dan Ants From Up There. Misschien had hij nog gezongen, misschien wel helemaal niet meer. Als er momenteel één band is die om kan gaan met een dergelijke verandering, die net als bepaalde diersoorten een proces van regeneratie kan doorlopen, dan is het Black Country, New Road. Hyde en Evans melden in het interview zelfs al begonnen te zijn aan nieuwe liedjes, deels gebaseerd op de liedjes die Hyde onder de naam Tyler Cryde maakt, maar naar verluidt ook geïnspireerd door de progrock die in de late jaren zestig uit kathedraalstad Canterbury kwam.
Desalniettemin zou het zonde zijn Ants From Up There nu al te vergeten. De hoop voor de toekomst stamt namelijk ook uit de vele memorabele momenten die op dat album vereeuwigd zijn. Uit de overweldigende drums van Charlie Wayne die ‘Snow Globes’ stukje bij beetje in een sneeuwstorm lijken te veranderen. Uit de meditatieve saxofoonmelodieën van ‘Mark’s Theme’, dat Lewis Evans schreef voor zijn oom, die aan de gevolgen van corona overleed. Uit de schaamteloos grootse piano- en baspartijen van May Kershaw en Tyler Hyde in ‘The Place Where He Inserted The Blade’. Uit de smekende vioolpartij van Georgia Ellery in het verstilde ‘Bread Song’ en Luke Marks nineties-gitaarwerk dat ‘Intro’ halverwege op magistrale wijze openbreekt. Maar het meest nog uit de samenzang in ‘Basketball Shoes’, een louterende geluidsgolf die verdriet omzet in vreugde terwijl Wood de longen nog één keer uit zijn lijf zingt. Het lijkt de bekrachtiging van een van zijn meest profetische zinnen, eerder op het album uitgesproken: ‘And then Isaac will suffer, Concorde will fly.’
Of, zoals New Order zijn set in Heaton Park afsluit, met een zwartwitfoto van Ian Curtis op het grote scherm:
And we’re changing our ways
Taking different roads
Then love, love will tear us apart again
Love, love will tear us apart again
