Front is mediapartner van Rewire – van 7 tot 10 april 2022 in Den Haag. Naast Mabe Fratti zijn ook onder meer Alabaster dePlume en Oceanic hier te zien. Meer informatie vind je op de website van Rewire.
Communicatie en samenwerking zijn voor veel muzikanten van belang, maar de Guatemalteekse componist/cellist Mabe Fratti is vastberaden om haar muziek ook over die processen te laten gaan. Dat deed ze al op haar beroerende soloalbum Séra que ahora podremos entendernos (2021) en in haar samenspel met Gudrun Gut, Concepción Huerta en de vogels bij haar raam.
Tekst: Ruben van Dijk
Begrijp haar niet verkeerd: Mabe Fratti is dol op smalltalk. Ze weet alleen niet zeker of ze er heel goed in is. “Ik heb allemaal gedachten en dan, als ik ze uitspreek, komt er vervolgens iets heel anders uit,” vertelt ze me via Zoom, vanuit haar huis in Mexico-Stad. “Dan zeg ik iets en denk ik: zei ik dat nou in de verkeerde volgorde? Waarom zei ik het op die manier?”
De afgelopen jaren is de manier waarop Fratti en mensen in het algemeen zich verbaal uitdrukken een van de centrale thema’s in haar werk geworden, iets dat begon met haar album Séra que ahora podremos entendernos, letterlijk vertaald: Zullen we nu in staat zijn elkaar te begrijpen? Een bijzonder album waarop niet alleen haar communicatieproblemen tekstueel worden verkend, maar dat in zichzelf ook is geconstrueerd als een wanordelijke tête-à-tête.
Fratti groeide op in een conservatief, evangelisch milieu in Guatemala-Stad, maar verruilde haar geboortegrond zes jaar geleden voor Mexico-Stad, waar ze na een residentie bij het lokale Goethe Instituut ontdekte hoe levendig de experimentele scene daar was. Na er enkel als kind te zijn geweest, was een tweede bezoek reden genoeg om van de ene metropool naar de ander te verhuizen. “In Guatemala is er geen overheidsstructuur voor cultuur. En ook al is er in Mexico veel corruptie – want natuurlijk is dat er – is daar wél een infrastructuur voor cultuur. Ik denk dat Mexico-Stad de stad is met de meeste museums ter wereld.” Met name de dynamische en ruimtelijke aard van de stad spreekt Fratti aan. “Guatemala-Stad is architectonisch ontwikkeld om heel gesloten te zijn. Je loopt daar normaalgesproken niet over straat, want doe je dat wel, dan ben je voortdurend bang beroofd te worden.”
Maar in de lente van 2020 wordt ook Mexico-Stad te verstikkend. Via het recentelijk ingestelde stoplichtsysteem blijkt het code rood te zijn in de hoofdstad, waardoor enkel noodzakelijke bezigheden zijn toegestaan. Dus twijfelt Fratti geen seconde als een vriendin vertelt een aantal vrienden buiten de stad op te gaan zoeken. Een maand lang brengt ze door in La Orduña, een voormalig fabriek, ergens tussen de hoofdstad van Veracruz, Xalapa, en het vulkanisch regenwoud van Cofre de Perote (een van de regio’s met de hoogste biodiversiteit van het westelijk halfrond). Omdat ze nog een klus af te maken heeft, neemt ze haar cello en bijbehorende apparatuur mee, maar verder is ze geenszins van plan een album te maken.
Dat verandert snel als de potentie van La Orduña zich aandient. Hier raakt het ontwikkelde het ongerepte. Kippen lopen er vrij rond, net als de dodelijke vioolspin. “Allereerst was het er heel heet en benauwd, ik was omringd door goede vrienden én ik was er in het mangoseizoen. En ik ben dol op mango! In zo’n vredige omgeving kan je onmogelijk níét reageren op de natuur om je heen. Ook al is de natuur af en toe behoorlijk eng, hing er op deze plek zo’n zachte energie. Tel daar de warmte van goede vriendschap bij op, en… het gaf me echt een gevoel van rust.”
Zoals zovelen bleek Fratti kort na de eerste lockdown opeens hypergevoelig voor sociaal contact. Door een gesprek op dag één in La Orduña, beeldt ze zich ons verstand in als een woordentrechter, waardoor we altijd maar een fractie kunnen overbrengen van wat we daadwerkelijk denken of voelen. Het wordt de lens waardoor ze opeens haar hele leven bekijkt en langzaam beginnen de composities op Será que ahora podremos entendernos vorm te krijgen.
De nummers op het album zijn losse bespiegelingen, soms geheel instrumentaal, maar meestal begeleid door impulsief geschreven mantra’s. Fratti beschrijft het het proces achter het album als ‘diagramation’: het voortdurend configureren van de vele mogelijke routes tussen punt a en punt b in een ruimte. In de praktijk betekent dit dat de nummers op Será que ahora podremos entendernos allemaal een beginpunt hebben alsmede een ruw beeld van waar het uiteindelijk heen moet. Alles daar tussenin werd aan improvisatie onderhevig, waarbij onder meer leden van drone rock-band Tajak (met wie Fratti in La Orduña bivakkeerde), geluidskunstenaar Claire Rousay en lokale muzikanten Sebastián Rojas en Hugo Quezada vrij spel kregen.
Het resultaat neemt vaak de vorm van een gesprek aan. ‘Aire’, dat doet denken aan Warren Ellis’ filmmuziek voor Mustang en Wind River, heeft wat weg van een monoloog met een vooraf bepaalde rode draad maar met volop zijsporen. ‘Un Día Cualquiera’ probeert niet eens tot samenhang te komen, als een groepsgesprek waarin ieder bijdrage in een andere taal lijkt te worden uitgesproken. Het maakt Será que ahora podremos entendernos tot een desoriënterende luisterervaring, waarbij misverstanden en plotselinge symbiose elkaar voortdurend afwisselen.
Op ‘Nadie Sabe’ klinkt een zeldzaam moment van wederzijds begrip. Hier zingt de fauna van Veracruz om het hardst en in harmonie met Fratti’s cellopartijen. “Ik deed m’n ramen open, omdat ik uitkeek op een enorm stuk natuur en zo was het vogelgezang ook binnen te horen. In een nummer dat ‘Hacia el Vacío’ heet, begon er, terwijl ik een bepaalde partij speelde, een vogel op mij te reageren. En misschien reageerde die wel helemaal niet op mij, maar we hadden allebei een ritme te pakken. Ik dacht: dit is geweldig!”
Sinds Será que ahora podremos entendernos heeft Fratti de finesses en de beperkingen van (menselijk) contact nader verkend op het album dat ze maakte met de Duitse muzikant Gudrun Gut, Let’s Talk About The Weather. Beiden hadden al eerder kennis gemaakt én samengewerkt tijdens Fratti’s residentie bij het Goethe Instituut, dus toen de twee te midden van een pandemie plots tijd over hadden, was de verbinding snel gelegd. Ze meldden zich aan voor een ‘online residentie’, kregen ‘m toegewezen en gingen tóén pas echt in gesprek… over het weer.
“We hadden een meeting en raakten aan de praat over dat het sneeuwde in Duitsland, terwijl het er helemaal niet de tijd van het jaar voor was, en het hier juist heet was – héél heet. Toen hadden we het erover dat over het weer praten smalltalk kan zijn, maar ook iets dat heel diepzinnig en belangrijk is.” En dus onderstreept Let’s Talk About The Weather het belang van praten over het weer; niet alleen om stiltes te overbruggen, maar ook omdat, nu weerextremen elkaar in rap tempo opvolgen, het een allesomvattend onderdeel van ons dagelijks leven aan het worden is.
Op ‘Air Condition’, halverwege het album, botst de benauwende warmte van Mexico-Stad keihard met de winterkou van Gut’s thuisstad Uckermark doordat field recordings uit beide locaties tegenover elkaar worden geplaatst. Op de tweede helft, waar ambient de boventoon voert, zijn talloze fragmentjes te horen van privégesprekken en weerberichten. Het is menselijke interactie vanuit buitenaards perspectief. Afluisteren op intercontinentaal niveau.
Fratti begint binnenkort aan haar Europese tour – te beginnen met Rewire in Den Haag – waarbij ze haar recente samenwerking met Concepción Huerta, Estática, ten gehore zal brengen, net als de muziek van Será que ahora podremos entendernos. Of tenminste, zoals die zich nu ontwikkeld hebben. Want ook haar liveoptredens zijn onderdeel van het voortdurende, open gesprek waarin Fratti zich bevindt. “Ik vind het prima als het heel anders dan het album klinkt. Daar heb ik geen probleem mee. Vooral als ik met andere muzikanten speel, is het een heel open proces. Daar is iedereen bij betrokken en dus verandert de muziek ook enorm – omdat steeds weer nieuwe mensen hun eigen stem aan het geheel toevoegen.”
De Europese tour van Mabe Fratti begint met een optreden op het Haagse Rewire op zondag 10 april. Será que ahora podremos entendernos is hier te koop.
