T
Cassandra Jenkins kende David Berman, frontman van cultband Silver Jews, pas een paar dagen. Samen met Berman en een handjevol andere muzikanten repeteerde ze om zijn laatste plaat op het podium tot leven te wekken. Voor tenminste twee maanden on the road zouden ze de Purple Mountains zijn – of ‘David Berman en Zijn Knappe Kleinkinderen’, zoals hij de groep gekscherend noemde – ware het niet dat Berman zich, daags voor de eerste show, van het leven beroofde. Voor Jenkins resulteerde het plotse verlies, en de gebeurtenissen die erop volgden, in haar eerlijkste en meest ontwapenende plaat tot nog toe: An Overview on Phenomenal Nature, een monumentaal album, doordrongen van Bermans unieke geest.
Tekst: Ruben van Dijk
Foto’s: Wyndham Boylan-Garnett
“Het is een soort whiplash,” vertelt Cassandra Jenkins over de periode kort na het overlijden van Berman. “Je wordt in een bepaald moment in je leven geschokt, incasseert die schok en de verandering die erop volgt. Er gebeuren een hoop betekenisvolle dingen op dat soort momenten, waarbij je je plots herinnert dat het leven vergankelijk is, dat het leven kort is.”
Jenkins had de beslissing om zich bij de Purple Mountains-bezetting te voegen amper drie weken eerder gemaakt, nadat ze de uitnodiging aanvankelijk had afgeslagen. “Ik kende hem niet persoonlijk, dus ik wist niet hoe aardig en grappig en warm hij was. Ik wist dat hij het moeilijk had en ik wist dat touren met iemand die het moeilijk heeft een enorme uitdaging kan zijn, dus ik moest mezelf de vraag stellen: je bent eerder in deze situatie geweest; wil je zoiets nog eens meemaken, wie de ander ook is?” Bovendien had ze plannen om nieuw solomateriaal op te nemen en vrienden in Noorwegen te bezoeken. Ze besloot het uiteindelijk allemaal af te zeggen. “Ik zag in hoe bijzonder deze kans was. Iets in mij wist dat ik het wilde doen. En toen ik David ontmoette, voelde ik onmiddellijk zo’n verbintenis. Ik voelde me verwelkomd op een manier die ik niet had zien aankomen. Ik was zenuwachtig voor ik ‘m ontmoette, een beetje geïntimideerd ook, maar hij was zo warm en zo grappig.”
“Ik denk dat Davids muziek een hele hoop andere muziek heeft beïnvloed, of mensen zich daar nu bewust van zijn of niet.”
De tragedie die kort daarna volgde liet een gapend gat achter in een hechte gemeenschap; een gemeenschap waar met smart werd gewacht op de terugkeer van een uitzonderlijke songwriter die, na het stoppen van Silver Jews in 2009, de laatste tien jaar tegen de vergetelheid had gevochten. Na het laatste album van de band, Lookout Mountain, Lookout Sea, wijdde Berman zich aan een kluizenaarsleven – een poging om te compenseren voor de verachtelijke daden van zijn vader, een conservatieve lobbyist voor de tabak- en wapenindustrie van wie hij zich vervreemd had. Op een enkele blogpost en de publicatie van cartooncompilatie The Portably February na bleef Berman grotendeels onder de radar. Samenwerkingen en zelfs hele albums met Black Mountain, Stephen Malkmus, Jeff Tweedy en Destroyer’s Dan Bejar belandden uiteindelijk in de prullenbak. Pas toen hij Jeremy Earl en Jarvis Tavenier van folkrockgroep Woods ontmoette, kwam er in de vorm van Purple Mountains dan eindelijk een officiële terugkeer.
Het resultaat was een aangrijpend album, zijn meest autobiografische ooit, geïnspireerd door het overlijden van zijn moeder, zijn scheiding en de enorme creditcardschuld die Berman had opgelopen. Een portret van een gebroken man die, ondanks de alomvattende wanhoop, ook verrassend troostend uitpakte. Want laat het maar aan Berman over om troost uit verdriet te putten, om van een nummer dat ‘All My Happiness Is Gone’ heet, ’s werelds meest tragische meezinger te maken – in ieder geval sinds Silver Jews’ ‘Honk If You’re Lonely’.
Jenkins: “Ik denk dat Davids muziek een hele hoop andere muziek heeft beïnvloed, of mensen zich daar nu bewust van zijn of niet. Hij erkende dat. Hij grapte dat we onze band ‘David Berman en Zijn Knappe Kleinkinderen’ moesten noemen, omdat hij ouder was dan ons, maar ook niet zó veel ouder. We waren allemaal in de dertig, veertig. Ik denk dat hij op die manier zijn eigen nalatenschap erkende, dat wij van een generatie waren die enorm door hem is beïnvloed.”
Berman maakte zijn entree in de vroege jaren negentig, samen met studievrienden Stephen Malkmus en Bob Nastanovich van Pavement, met wie hij Silver Jews oprichtte. Koppig in zijn onafhankelijkheid groeide hij uit tot een van de voornaamste artiesten op het Drag City-label, naast acts als Bill Callahan’s Smog en Bonnie ‘Prince’ Billy. “Ik ben een kind van de jaren negentig en dat is de periode toen veel van zijn muziek populair was – ondanks wat het was. Het probeerde niet populair te zijn; het probeerde zelfs om níét populair te zijn. Het cynisme van David over alles in de muziekindustrie dat onecht was, de manier waarop hij zich tijdens zijn hele carrière gedroeg – het heeft echt een impact gemaakt.”
Ondanks hun korte vriendschap, laat het overlijden van Berman zijn sporen achter bij Jenkins – letterlijk. Samen met haar bandgenoten laat ze een groep paarse bergen op haar pols tatoeëren, waarna iedereen zijn eigen weg gaat. “Ik heb gereisd, vrienden bezocht. Ik denk dat Davids overlijden een belangrijke factor was in de verandering in mijn leven op dat moment, maar ik had ook net een nieuwe relatie, allemaal plannen die niet doorgingen en een hele zomer waarvan ik niet wist hoe ik ‘m moest doorbrengen.”
Uiteindelijk belandt ze precies op de plek waar ze dacht te zijn voor Purple Mountains in haar leven kwam: op bezoek bij vrienden in Noorwegen. Het is die reis in de directe nasleep van een tragedie die de kern vormt van An Overview on Phenomenal Nature. Met name het nummer ‘Ambiguous Norway’, waarin Jenkins Berman plots overal ziet opdoemen, onderstreept het spirituele karakter van het album. ‘Farewell Purple Mountains’, zingt ze, ‘I see a range of cumulus’ en ‘The skies replace the land with air.’ Het is een verwijzing naar de woorden van een Deen die ze in Noorwegen ontmoet en die haar vertelt dat “enorme wolkenvelden” in het platte Denemarken als plaatsvervangers voor “monumentale bergketens” worden gezien (en een knipoog naar Silver Jews’ fan favourite ‘Smith And Jones Forever’.) Als ze een van haar Purple Mountains-bandgenoten hierover appt, wordt Jenkins herinnerd aan de tweede naam van Berman, ‘Cloud’, en een cartoon uit The Portable February, ‘Ambiguous Norway’ genaamd. Terwijl ze omlaag kijkt naar de (nog altijd verse) paarse bergen op haar bovenarm, wordt ze overrompeld door de samenkomst van omstandigheden. ‘The poetry is not lost on me’, zingt ze, ‘I’m left asking how it found me.’
“Ik ben spiritueel in de meest natuurlijke zin; als in: ik zie zo veel spiritualiteit in de natuur.” Jenkins is een fervent beoefenaar van qigong, reiki en yoga, voor haar een manier om “een geleider te zijn voor iets dat er al is.” “Ik denk dat we in periodes van extreme rouw hele goede geleiders kunnen zijn. En om welke reden dan ook was ik dat ook in die tijd. Ik had het gevoel dat ik mijn ervaring terug zag komen in alles wat ik deed.”
De dingen die ze ziet en de ontmoetingen die ze heeft in Noorwegen, blijven haar nog lang bij. “Ik had nog altijd een soort reizigersperspectief toen ik thuis kwam, wat een behoorlijk psychedelisch perspectief kan zijn. Het maakt je vertrouwde omgeving opeens minder vertrouwd; opeens zie je alles weer voor de eerste keer en in een heel ander licht. Het is een goede manier om je uit je element te halen; naar een compleet onbekende plek gaan. Dat kun je ook met drugs doen, maar ik reis liever.”
An Overview on Phenomenal Nature ontstaat gedurende een korte periode in oktober 2019, waarin Jenkins nog altijd dat reizigersperspectief met zich mee draagt. Alledaagse observaties, veelal opgetekend in een notitieboekje onderweg van en naar de studio, vermengen zich met de nog verse herinneringen aan Noorwegen. Een briefje, achtergelaten op de ontbijttafel, waarin haar Noorse vriend Ole Jenkins aanmoedigt een duik in de zee te nemen omdat het water “alles geneest”, duikt als motief op in het nummer ‘New Bikini’. Het helende water uit het refrein brengt het lot samen van een verscheidenheid aan personages die Jenkins op de meest uiteenlopende plekken heeft ontmoet.
Ook het nummer ‘Hard Drive’ brengt een reeks ontmoetingen met vreemden en vrienden, die ogenschijnlijk niets met elkaar te maken hebben, samen – een suppoost, een boekhouder, een therapeut. ‘Hard Drive’ is al meermaals vergeleken met de muziek van Destroyer – er wordt meer in gesproken dan gezongen, er zijn synths te horen, alsmede een weidse saxofoonsound – maar heeft vooral veel gemeen met de ondoorgrondelijke teksten van Dan Bejar. In dezelfde lijn als zijn nummer ‘Crimson Tide’, wordt een reeks nauwelijks verwante coupletten zij aan zij opgediend en zijn er slechts twee woorden – ‘Hard Drive’ – die alles met elkaar verbinden. “Het is een ongewoon nummer,” geeft Jenkins toe. “Het is een reeks verhalen die simpelweg verbonden zijn omdat ik ze vanuit mijn perspectief heb meegemaakt. Soms vind het overweldigend om overal die connecties in te zien. Als ik ’s morgens een tarotkaart trek met een roos erop, kan ik bijvoorbeeld de hele dag rozen zien – maar wat een fantastisch spel om gedurende de dag met jezelf te spelen! Het is een bril die je op doet en áls je ‘m op doet word je vanzelf een nieuwsgierige bijstander in je eigen leven; je laat dit soort gebeurtenissen je opeens overkomen, in plaats van dat je alles maar probeert de controleren of beïnvloeden.”
In 2019, sprak Ruben van Dijk voor Front met Dan Bejar van Destroyer over zijn samenwerking met David Berman en de impact die Berman’s muziek op hem gehad heeft. “Ik heb altijd veel troost geput uit zijn teksten. Ik vind ze niet meelijwekkend, ik vind ze geruststellend, ook al komen ze voort uit de donkere of enge plek waar hij zich vaak bevond. Als hij daar vandaan kwam met dit soort teksten, dan was die duisternis zelden het einddoel. Het kwam altijd neer op: ik heb verschrikkelijke dingen meegemaakt; dit is hoe je daar doorheen komt, hier is wat wijsheid voor je. Hij straalde een enorm krachtig licht uit. Dat was een van de redenen waarom ik ooit ben begonnen met het schrijven van songteksten; ik ontdekte dat muziek een hele geschikte manier was om je op deze vreemde manier uit te drukken.” Het hele interview lees je hier.
Zoals ook David Berman in zijn teksten putte uit het onbeduidende, het alledaagse, uit buitengewone ontmoetingen met hele gewone mensen, vindt ook Jenkins inspiratie en troost in het individuele in plaats van het algemene. “Ik geloof niet dat het aan mij is om me met algemene wijsheden bezig te houden. Ik voel me er wel door aangetrokken en er zijn zeker bepaalde waarheden waar ik naar op bezoek ben in het leven. Maar ben ik de persoon om die uit te spreken? Nee. Maar misschien zit er een beetje van die waarheid in mijn eigen ervaringen, en ik ben hoe dan ook een expert als het op mijn eigen ervaringen aankomt. Dat is het enige waar ik een expert van ben. Dus misschien schijnt die waarheid door in mijn interacties met vreemden, of in de landschappen waar ik naar kijk. Misschien kan ik daar op die manier een geleider van zijn.”
“We worstelen allemaal ergens mee en hoe meer we daar oké mee zijn, hoe minder we uiteindelijk zullen lijden.”
Van alle anekdotes die op An Overview on Phenomenal Nature worden uitgelicht, is er geen een specifieker dan ‘Hailey’, een nummer dat in z’n geheel is opgedragen aan een (inmiddels verwijderde) Instagram-post van actrice en model Hailey Gates. ‘New year, new you, new me’, zingt ze in het refrein. Het is woord voor woord het bijschrift bij de (zes jaar oude) post van Gates. Wat maakte die ene foto zo opmerkelijk? “Nou, ik denk dat voor mij het hele ding is dat dingen helemaal niet opmerkelijk te hoeven zijn. Als het je raakt, raakt het je. Het kan het plastic zakje zijn dat over de stoep waait in American Beauty of een bijzonder landschap. In dit geval herinnerde ik me deze specifieke post. En ik vind het mooi dat dit ruimte inneemt in mijn hoofd; het neemt hele positieve ruimte in. Ik ben mensen als mijn vriendin Hailey Gates dankbaar voor het verspreiden van schoonheid, van kracht en van integriteit die ik heel erg bewonder. We laten allemaal onze voetafdruk achter en hebben allemaal invloed op elkaar; en dit nummer is mijn manier om me daar bewust van te zijn en het zo ook verder te verspreiden, als een opwaartse spiraal. Hier, dit is een platonische bewondering van een geweldig persoon, een viering van een leven vol schoonheid; misschien kan je daar iets uit halen en het met je meenemen.”
‘All I want is to fall apart in the arms of someone entirely strange to me,’ zingt Jenkins op ‘Crosshairs’. Ze zou zo de beschermheilige van small-town smalltalk kunnen zijn: iedere keer als ze de deur uitstapt voor haar dagelijkse wandeling is vastberaden andermans dag – en die van haarzelf – op te vrolijken. (“Niet op een rare manier!”, wil ze graag benadrukken. “Het is niet dat ik zomaar in het park ronddwaal en op gesprekspartners loop te azen.”) “Het is zo leuk om een snaar te raken bij een onbekende die je waarschijnlijk nooit meer zal zien. Je kan gewoon dat ene moment delen, zonder dat je meteen stopt om nummers uit te wisselen en voor altijd contact houdt. Het kan ook gewoon in het voorbijgaan zijn. Een glimlach naar iemand op straat als je oogcontact maakt – het kan een verschil maken. En misschien maakt het alleen een verschil in jouw dag, omdat je die glimlach voelt.”
“Elke dag ontmoet ik geweldige mensen,” vertelt ze, ook in een jaar vol isolatie en social distancing. Ze vertelt over de mensen die ze op de bospaden vlakbij ontmoet, over de kapper die dezelfde gezondheidsproblemen bleek te hebben en de persoon bij de apotheek op wie Jenkins aan de telefoon volledig verliefd werd, al was het maar voor drie seconden. “We were totally in love. Het was heel cool.” Een week aan ochtendwandelingen zou genoeg moeten zijn om een heel album mee te vullen, als Jenkins zo’n soort songwriter was geweest. “Het komt in golven. Ik ben voortdurend aan het schrijven; er komt altijd wel iets in me naar boven, maar dat is niet per se iets dat ik als statement met de wereld wil delen.”
Aanvankelijk was Jenkins niet eens van plan om de nummers op An Overview on Phenomenal Nature als een dergelijk statement met de wereld te delen. “Ik had nummers nodig om op tour te spelen – in het voorprogramma van Craig Finn. Ik vond het heel moeilijk om m’n oude dingen te spelen. Ik had zoveel veranderingen doorgemaakt en ik voelde het gewoon niet meer. Dus ik dacht: de enige manier om iedere avond het podium nog op te kunnen, is het schrijven van nieuwe nummers waar ik daadwerkelijk achter sta en mezelf in kan vinden. Ik had het bijna allemaal op Bandcamp gegooid en het verder niemand laten horen.” Maar in plaats daarvan stuurde ze het album naar haar vriendin en Purple Mountains-bandgenoot Katie Von Schleicher om te zorgen dat zij zich ook comfortabel voelde bij het persoonlijke materiaal. Von Schleicher reageerde op haar beurt met het aanbod om An Overview On Phenomenal Nature op haar label, Ba Da Bing, uit te brengen. “En de rest is sindsdien een geweldig vreemde ervaring geweest.”
Het zachte, vederlichte karakter en de troost die An Overview on Phenomenal Nature biedt, heeft een grotere impact gemaakt dan alles dat Jenkins eerder gemaakt heeft – en groter, vooral dan ze van tevoren had verwacht. “Het schrijfproces was enorm pijnlijk. Ik heb in die periode veel gehuild en was ook behoorlijk ziek tijdens de opnamen. Ik had de griep en dat hoor je terug in sommige vocalen. Maar het voelde behoorlijk heilzaam om te zeggen: dit is hoe mijn stem nu klinkt; ik moet die rauwheid omarmen, ik moet het feit dat ik door een moeilijke tijd ga omarmen. En die omarming die ik mezelf toeliet is ook het heilzame element op het album, denk ik. Daarbij is het ook de omarming die ik voel van alle mensen van over de wereld die kennis hebben gemaakt met mijn muziek en mij hebben omarmd op een manier die ik nooit eerder zo heb gevoeld. We zijn samen aan het helen, meer dan wat dan ook.”
“Ik denk dat mijn favoriete gevoel bitterzoet is. Ik hou ervan als iets of iemand precies die balans weet te vinden door zware onderwerpen aan te snijden op een aangename manier, omdat het veel meer overeenkomt met hoe ik dingen ervaar. Er is veel pijn en leed. We worstelen allemaal ergens mee en hoe meer we daar oké mee zijn, hoe minder we uiteindelijk zullen lijden. Muziek is een geweldige manier om dat terrein verder te verkennen. Het doel is dan eigenlijk om er oké mee te zijn dat het niet oké gaat. Hoe ik licht en duisternis in evenwicht kan houden heb ik geleerd van de artiesten die ik bewonder en de mensen waarmee ik heb gespeeld. En David Berman was daarin de meester.”
An Overview on Phenomenal Nature is nu uit via Ba Da Bing! Koop het album via Bandcamp.
